ΠΩΣ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΩ ΤΟ ΣΤΡΕΣ;

Το στρες είναι μια κατάσταση που βρίσκεται πλέον στην καθημερινότητα όλων των ανθρώπων. Εργασία, οικογένεια, φίλοι, υποχρεώσεις διαταράσσουν την ψυχική μας ηρεμία και ισορροπία και επαυξάνουν το αίσθημα άγχους που μας διακατέχει. Τι ακριβώς είναι το στρες, πώς επιδρά στον οργανισμό μας και πώς μπορούμε να το αντιμετωπίσουμε; 

Το στρες είναι μια πολύπλοκη έννοια που σχετίζεται τόσο με τη σωματική καταπόνηση όσο και με την ψυχολογική. Μπορεί να γίνει αντιληπτό ως ερέθισμα (πχ φυσικά φαινόμενα ή σημαντικές αλλαγές στη ζωή), ως αντίδραση σε ψυχοπιεστικούς παράγοντες (πώς το άτομο αντιλαμβάνεται, βιώνει και αντιδρά στα αγχογόνα ερεθίσματα) και, τέλος, ως μια διεργασία που βασίζεται στην αλληλεπίδραση του ατόμου με το περιβάλλον του (πχ πώς το άτομο λειτουργεί υπό πίεση αποτελεί συνάρτηση διάφορων παραγόντων, λχ της προσωπικότητας, των διαθέσιμων πόρων, της κοινωνικής υποστήριξης).

Οι σκέψεις του ατόμου και η αίσθηση της προσωπικής του επάρκειας διαδραματίζουν σημαίνοντα ρόλο στον τρόπο με τον οποίο θα αντιδράσει σε ένα στρεσογόνο γεγονός. Όταν έρχεται αντιμέτωπο με ένα ερέθισμα που προκαλεί στρες προβαίνει σε μια διαδικασία εκτίμησης που περιλαμβάνει α) το κατά πόσο το άτομο θεωρεί το συγκεκριμένο ερέθισμα ως απειλητικό για την ευεξία του και β) ποιους διαθέσιμους πόρους διαθέτει για την αντιμετώπισή του. Ευρήματα καταδεικνύουν πως τα γεγονότα που αντιμετωπίζονται ως τα περισσότερο στρεσογόνα είναι αυτά που το άτομο θεωρεί ή θυμάται ως αρνητικά, μη ελεγχόμενα, διφορούμενα ή όσα απαιτούν κάποιου είδους προσαρμογή. 

Με ποιον τρόπο όμως μπορεί το στρες να επιδράσει στην υγεία μας;

Φαίνεται πως όταν ένας άνθρωπος βιώνει υψηλά επίπεδα άγχους είναι πιο επιρρεπής στο να υιοθετήσει συμπεριφορές που βλάπτουν την υγεία του. Σκεφτείτε περιόδους της ζωής σας που βιώνατε πολύ άγχος. Οι πιθανότητες να καπνίσετε, να καταναλώσετε αλκοόλ, μεγάλη ποσότητα καφεΐνης και έτοιμου φαγητού αυξάνονταν. Παράλληλα, παρατηρείται πως τα άτομα που διακατέχονται από υπερβολικό στρες καταφεύγουν πολύ πιο εύκολα σε υπηρεσίες υγείας υιοθετώντας το «ρόλο του ασθενούς» και προσπαθώντας να βρουν λύση στηn «ασθένειά» τους. Τέλος, μια πιο άμεση επίπτωση του στρες είναι πως επιδρά καταστροφικά στις σωματικές λειτουργίες και αυξάνει την ευπάθεια για ανάπτυξη νοσημάτων είτε πρόκειται για πιο ήπια (πχ κάποια ίωση) είτε για σοβαρότερα (λχ καρδειαγγειακές διαταραχές, διαβήτης).

Με ποιες μορφές εμφανίζεται το στρες και πού μπορεί να «κρύβεται»;

• Μικροπροβλήματα της καθημερινής ζωής: το στρες μας «συνοδεύει» πλέον παντού και είναι παρόν στις καθημερινές μας δυσκολίες. Από την απώλεια ενός αντικειμένου μέχρι την αντιπαράθεση με ένα συνάφελφο ή φίλο μάς προκαλεί έντονη ενόχληση και ανησυχία για το λόγο ότι δεν διαθέτουμε αυτόματες και προσαρμοστικές λειτουργίες.
• Σημαντικά γεγονότα ζωής: εδώ συμπεριλαμβάνονται όσα γεγονότα μεταβάλλουν τον τρόπο ζωής μας και απαιτούν προσαρμογή. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν ο γάμος, η είσοδος μας στο πανεπιστήμιο, η ανεργία, η μετακόμιση, το διαζύγιο, η διάγνωση κάποιας ασθένειας, ο θάνατος αγαπημένου προσώπου κτλ. 
• Χρόνιο άγχος: αποτέλεσμα μιας ψυχοπιεστικής κατάστασης που απαιτεί την συνεχή προσαρμογή του ατόμου. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το εργασιακό στρες.
• Ανοσοποιητική λειτουργία: όταν βιώνεται αυξημένο άγχος ο οργανισμός αντιδρά αυξάνοντας την έκκριση κορτιζόλης και επινεφρίνης αλλά και την αρτηριακή πίεση. Ως αποτέλεσμα καταστέλλεται η λειτουργία του ανοσοποιητικού συστήματος και μας καθιστά ευάλωτους στην εμφάνιση νοσημάτων. Αξιοσημείωτο είναι πως όταν πάσχουμε από κάποιο κρυολόγημα και ταυτόχρονα βιώνουμε άγχος, χρειάζεται περισσότερος χρόνος για να ιαθούμε· εντυπωσιακό είναι πως σε περιόδους άγχους ο ρυθμός επούλωσης των σωματικών πληγών είναι 40% πιο αργός.
• Ψυχική υγεία: τα στρεσογόνα ερεθίσματα σε συνδυασμό με χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του ατόμου, των διαπροσωπικών σχέσεων και του τρόπου λειτουργίας του ενοχοποιούνται για την εμφάνιση συναισθηματικών δυσκολιών, λχ κλινική κατάθλιψη.
• Δημιουργικό στρες: κι όμως υπάρχει και η καλή του πλευρά. Όταν το άγχος βρίσκεται σε φυσιολογικά επίπεδα είναι αυτό που μας κινητοποιεί και μας κάνει δημιουργικούς και γεμάτους ενέργεια.

Πώς μπορούμε να διαχειριστούμε το στρες;

Παρακάτω, προτείνονται ορισμένοι τρόποι για να το αντιμετωπίσουμε και να βρούμε και πάλι την ψυχική μας ηρεμία: 

• Πρώτα από όλα, μάθετε να αναγνωρίζετε τις καταστάσεις που σας προκαλούν άγχος. Όταν σας συμβαίνει μην το αγνοείτε, αλλά προσπαθήστε να αντιληφθείτε τι ακριβώς πυροδοτεί το άγχος και πώς εσείς το αντιμετωπίζετε. Καταγράψτε τις σκέψεις σας και προσπαθήστε να τις αντικαταστήσετε με πιο θετικές.
• Ασκηθείτε. Η εκγύμναση εκτός από τα σημαντικά οφέλη που επιφέρει σε σωματικό επίπεδο είναι ευεργετική και στην ψυχική μας διάθεση λόγω των ενδορφινών που παράγονται. Εάν δεν έχετε χρόνο, περπατήστε τουλάχιστον 10’ την ημέρα ή βγάλτε βόλτα το κατοικίδιο σας.
• Κοιμηθείτε λίγο περισσότερο. Ο ύπνος καταστέλλει τις ορμόνες του στρες (λχ κορτιζόλη) και ενεργοποιεί άλλες που εξισορροπούν και προστατεύουν τον οργανισμό.
• Ακολουθήστε υγιεινή διατροφή. Η κατανάλωση καφεΐνης, αλκοόλ και λιπαρών τροφών επιβαρύνει τον οργανισμό μας και μειώνει την ικανότητα να αντιμετωπίσουμε το στρες.  Προτιμήστε τροφές πλούσιες σε φυτικές ίνες, φρούτα και λαχανικά, που τείνουν να θωρακίζουν τη σωματική και ψυχική μας υγεία.
• Οργανώστε το χρόνο σας. Δώστε προτεραιότητα στις υποχρεώσεις που θεωρείτε πιο σημαντικές, κάντε συχνά διαλείμματα και ασχοληθείτε με ένα πράγμα τη φορά.
• Δώστε χρόνο στον εαυτό σας. Φροντίστε στο τέλος της ημέρας να επιβραβεύετε τον εαυτό σας που τα κατάφερε ακόμη μια δύσκολη μέρα. Ασχοληθείτε με δραστηριότητες που σας χαλαρώνουν και περάστε χρόνο με τα άτομα που αγαπάτε.
• Μοιραστείτε τα συναισθήματά σας. Μην κρύβεστε και μην αντιμετωπίζετε μόνοι σας καταστάσεις που σας πιέζουν. Αντίθετα μιλήστε για τις σκέψεις και τα συναισθήματά σας σε κάποιον αγαπημένο σας ή σε κάποιο ειδικό ψυχικής υγείας.
• Αναθεωρήστε την έννοια του στρες. Έχετε σκεφτεί πως το άγχος μάς δημιουργεί αρνητικά συναισθήματα επειδή η κοινωνία και εμείς οι ίδιοι του βάλαμε την ταμπέλα του «κακού»; Με το να το αντιμετωπίζουμε με αυτόν τον τρόπο, αυτόματα αυθυποβαλλόμαστε και επιδεινώνουμε την κατάσταση. Δείτε το στρες ως σύμμαχο που θα σας δώσει κίνητρο και θα σας βοηθήσει να ξεπεράσετε κάθε εμπόδιο.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ:

• DiMatteo, M.R. & Martin, L.R. (2011). Εισαγωγή στην Ψυχολογία της Υγείας, Ψυχολογικές Διεργασίες, Στρες & Ασθένεια (σελ. 501-504, 506-513, 521-525). Εκδόσεις πεδίο, Αθήνα.

ΕΥΔΟΚΙΑ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΨΥΧΟΛΟΓΟΣ

Leave a comment